Centrum wiedzy

Badanie szyjki macicy nie służy wyłącznie wykrywaniu raka, ale sprawdza stan jej zdrowia. Kolposkopia polega na obserwacji powierzchni szyjki macicy, dolnej części jej kanału, pochwy oraz sromu. Do pochwy wprowadza się wziernik rozszerzający jej ściany, co powoduje ukazanie się szyjki macicy. Szyjkę bada się za pomocą kolposkopu umożliwiającego uzyskanie trójwymiarowego obrazu w powiększeniu do 50 razy, a używając kolpomikroskopu – nawet do 400 razy.

Dokonuje się trzykrotnej obserwacji:

1. Pierwszej – przed usunięciem wydzieliny pochwowej z szyjki macicy
2. Drugiej – po przemyciu solą fizjologiczną
3. Trzeciej – po przemyciu 3% roztworem kwasu octowego bądź 5% roztworem kwasu mlekowego.

Badanie jest bezbolesne, nie wymaga znieczulenia. Ocenia się budowę, przejrzystość, barwę nabłonka, a także rysunek naczyń krwionośnych. Poddanie się badaniu nie wymaga specjalnych przygotowań. Na kilka dni przed jego wykonaniem nie powinno się współżyć seksualnie, poddawać badaniu ginekologicznemu, wykonywać irygacji, stosować preparatów dopochwowych. Badania nie wykonuje się także w okresie krwawienia miesiączkowego. Nie ma ograniczeń wiekowych do wykonania kolposkopii. Z uwagi na konieczność założenia wziernika pochwowego wykonuje się ją u kobiet, które rozpoczęły współżycie.

Przed badaniem trzeba poinformować lekarza o przebytych chorobach narządu rodnego, porodach, ostatnich miesiączkach. Trzeba zgłosić uczulenie na jod i skłonność do krwawień (skazy krwotoczne). Jedynie w około 2% przypadków nie udaje się uwidocznić powierzchni szyjki macicy ze względu na zmiany anatomiczne bądź bliznowate.

Kolposkopię można przeprowadzić przy każdym badaniu ginekologicznym. Na powierzchni szyjki macicy mogą bowiem rozwijać się choroby niedostrzegalne tzw. gołym okiem. Trzeba rozważyć przeprowadzenie kolposkopii w przypadku:

• nieprawidłowych wyników badań cytologicznych
• stwierdzenia zakażenia wirusem HPV (np. dodatni wynik testu HPV, kłykciny kończyste itp.)
• tzw. nadżerki, przerostu, polipa szyjki macicy
• plamień z dróg rodnych
• upławów i nawracających zapaleń pochwy lub sromu przed planowanymi zabiegami przeprowadzanymi na szyjce macicy, np. wymrażaniem.

Kolposkopia w wielu przypadkach pozwala odstąpić od leczenia zmian niepodejrzanych onkologicznie, które wymagają jedynie obserwacji. Dotyczy to przede wszystkim ektopii gruczołowych powszechnych u młodych kobiet, których nie należy leczyć metodami inwazyjnymi, zwłaszcza przed pierwszym porodem. Zdrowa szyjka macicy jest kobiecie potrzebna do zajścia w ciążę, donoszenia i urodzenia dziecka w sposób bezpieczny. Niewskazane jest usuwanie nadmiernych fragmentów szyjki czy też jej okaleczanie. Jakikolwiek zabieg na szyjce macicy powinien być poprzedzony kolposkopią, która uniemożliwia błędne rozpoznanie.

Zaletą tego badania jest jego nieinwazyjność, bezbolesność i krótki czas trwania. Już po kilku minutach znany jest jego wynik. Kolposkopia może być wykonywana wielokrotnie, jest bezpieczna nawet u kobiet w ciąży.

Najczęstszą korzyścią z kolposkopii jest stwierdzenie w 60–80% przypadków zmian łagodnych, niestwarzających zagrożenia dysplazją ani nowotworem. Kolposkopia jest badaniem najlepiej wykrywającym stany przedrakowe i raka szyjki macicy. Dlatego w realizowanym programie profilaktyki raka szyjki macicy pacjentki z nieprawidłowym wynikiem cytologicznym kierowane są właśnie na to badanie. Rak szyjki rozwija się stosunkowo wolno, nawet w ciągu 8–12 lat. Jest to efekt złożoności procesu jego powstawania. Na szyjce pojawiają się zmiany wyglądu nabłonka. Umożliwiają one wykrycie zmian przednowotworowych i wczesnonowotworowych podczas każdej wizyty u ginekologa. Ten nowotwór jest rzadkim zjawiskiem w krajach Europy Zachodniej. W Polsce co roku zapada na niego około 4000 kobiet, a wskaźnik umieralności przekracza 50%. Ryzykiem obarczone są także młode kobiety. Choroba rozwija się w konsekwencji zaniedbania profilaktyki. Dzięki kolposkopii udaje się wykryć wczesną postać raka szyjki macicy w stadium, które jest wyleczalne, a bardzo często nie daje jeszcze objawów klinicznych. Trafność kolposkopii w wykrywaniu wczesnej postaci raka szyjki macicy wynosi 81–97%. Połączenie kolposkopii z badaniem cytologicznym daje w tych przypadkach niemal 100% wykrywalności. Najlepszą metodą weryfikacji histopatologicznej zmian szyjkowych jest biopsja celowana (pobranie wycinków pod kontrolą kolposkopu).

Kolposkopia umożliwia różnicowanie infekcji, takich jak:

• BV
• drożdżakowe zapalenie pochwy (grzybica)
• rzęsistkowica
• zakażenie wirusem HPV
• infekcji wirusowych, bakteryjnych i grzybiczych prowadzących do przewlekłych stanów zapalnych dróg rodnych.

Ich niebezpiecznym następstwem może być erytroplakia, czyli tzw. nadżerka. Na wygląd i stan szyjki macicy wpływają przebyte porody, poronienia i związane z tym uszkodzenia mechaniczne, antykoncepcja hormonalna, ryzykowne zachowania seksualne (np. częste zmiany partnerów wiążą się z większym ryzykiem zakażenia wirusem HPV, opryszczką narządów płciowych, rzęsistkowicą czy chlamydiozą). Częściej nieprawidłowe obrazy dotyczące nabłonka szyjki macicy obserwuje się u kobiet stosujących tampony higieniczne, spermicydy, kapturki naszyjkowe lub krążki pochwowe. We wszystkich sytuacjach mogących zaburzyć równowagę mikrobiologiczną układu moczowo-płciowego, a także profilaktycznie zaleca się stosowanie doustnych probiotyków ginekologicznych.

Dzięki kolposkoii znacznie zwiększa się szansa rozpoznania zakażeń i stanów zapalnych szyjki macicy oraz wybranych chorób przenoszonych drogą płciową. Można ją wykonywać u kobiet w każdym wieku (także u ciężarnych) i powtarzać wielokrotnie. Wynik otrzymuje się tuż po zakończeniu badania, często ze zdjęciem szyjki macicy.